NIJS   08-01-2014

FERKIEZINGSPROGRAM FNP MENAMERADIEL 2014-2018

It ideaal fan de FNP is om op demokratyske wize te wurkjen oan 'e takomst fan ús gemeente, it behâld fan de Fryske mienskip en fan har taal en kultuer.

Behâld en kreëarjen fan wurk, it fersterkjen fan de ekonomy, in lytsskalige weryndieling en rekreaasje oan de klaai- en âlvestêdefarrûte binne in tal fan de haadpunten út it ferkiezingsprogram.

Yn Menameradiel is de lêste fjouwer jier de Fryske taal op gemeentlik oerheidsnivo efterút rûn. De gemeente is twatalich en it Frysk moat folle mear stimulearre wurde as de lêste tiid it gefal is. Op 'e thússide fan de gemeente is it Frysk net yn lykwicht mei it Nederlânsk op ‘e side.  De FNP stiet der op dat der nei stribbe wurdt om dêr't it mooglik is allinne meiwurkers binnen it gemeentik apparaat oan te stellen  dy't it Frysk machtich binne.

De Fryske kultuer, lânskip en beammen yn Menameradiel wurde net genôch beskerme. De FNP hat bygelyks in foarstel dien om byldbepalende gebouwen en lokaasjes yn doarp en fjild troch bettere regeljouwing te beskermjen. De koalysje partijen fûnen it net wichtich genôch. Spitich, want it kin oars en hoecht net folle jild te kostjen.

De FNP stiet der op dat by elke net iepenbiere oanbesteging fan wurk troch de gemeente, ek eigen bedriuwen in kâns krije moatte. Hjoed te dei sjogge we dat te folle bedriuwen út oare gemeenten en provinsjes it wurk krije en ús eigen bedriuwen net. Dat kin sa net; we moatte it wurk yn eigen gemeente hâlde.  De gemeente moat wurkleazens ek mear bestride troch bygelyks herstrukturearringsprojekten op te sette.

De FNP wol dat de ynwenners de baas binne oer de takomst yn eigen gemeente en wol mear foech by de ynwenners fan de doarpen del lizze. Dêrfoar moat jild beskikber steld wurde sadat de ynwenners mear sels ferwêzentlikje kinne en sadwaande tagelyk mear mienskipssin kreëarre wurdt.

1a. Iepenbier bestjoer  

1. De FNP wol yn de hjoeddeiske en yn ‘e nije sitewaasje nei in effisjint en profesjoneel wurkjend amtlik apparaat en bestjoer ta.
2. De FNP is tsjin it foarnimmen fan it regear ta fermindering fan it tal riedsleden. Dat giet te'n koste fan it demokratysk gehalte om't lytsere partijen net mear dielnimme kinne. Sjoen de kosten hoecht it tominsten net.
3. De FNP wol dat der nei stribbe wurdt om, dêr't it mooglik is, meiwurkers oan te stellen dy't it Frysk machtich binne. Dêrby stiet foarop dat kwaliteit it wichtichste is. Ek de kommunikaasje binnen it gemeentik apparaat en nei boargers ta moat safolle mooglik yn it Frysk. 
4. As saken yntern of yn gearwurking mei oare gemeenten oplost wurde kinne, is de FNP tsjin it oanstellen fan nije meiwurkers.
5. It amtlik apparaat moat it leafst selsstjoerend wêze. Dus fan te foaren doelstellingen formulearje en dêr op ôfrekkenje en sa min mooglik djoer kader oanstelle. 
6. De rie moat beslisse op haadlinen mar is mei ferantwurdlik foar de útfiering fan taken. Yn dat ferbân moat de rie ticht by de boarger stean om saken dy't by de boargers spylje, troch te jaan oan amtner en kolleezje.
7. De FNP stiet der op dat gemeentebestjoer, boargemaster, wethâlders en amtners tsjinstber binne oan de boarger en ferwachtet folsleine iepenbierens.  

1b. Weryndieling  

1. De FNP hat har útsprutsen dat in weryndieling op it stuit net hoecht mar dat de druk fan de provinsje Fryslân en de fierdere desintralisaasje fan taken nei de gemeente ús twinge sil ta in fúzje om sa de kwaliteit behâlde te kinnen. Wannear't der wol weryndield wurdt, dan op sa'n lyts mooglike skaal yn Noard-West Fryslân. Sa'n 45.000 ynwenners is genôch om de gemeentlike taken kwalitatyf goed út te fieren. De fúzjegemeente fan bygelyks Menameradiel, It Bilt en Frjentsjerteradiel moatte út harsels fusearje wolle. Doarpen dy't mei in dúdlike boargerlike foarkar (bygelyks troch in referindum of enkête) nei in grinskorreksje by dizze nije gemeente of in oare  gemeente foege wurde wolle, sille troch de FNP stipe wurde. 
2. De FNP wol dielname oan mienskiplike regelingen skrasse. De nije fúzjegemeente moat troch in fúzje safolle mooglik selsredsum wêze. As der wol mienskiplike regelingen bliuwe, moat de rie it úteinlike foech hâlde.
3. De FNP is foarstanner foar in sintraal gemeentehûs yn bygelyks Frjentsjer en heechút noch 2 bykantoaren yn Menaam en St. Anne foar de heechst needsaaklike tsjinstferliening. De âlde monumintale gemeentehuzen moatte bewarre bliuwe en in gaadlike en passende werbestimming krije. 
4. De FNP is fan betinken dat de ôfstân fan bestjoer nei boarger troch in weryndieling grutter wurdt. Dêrom moat der foar elk grut doarp of in tal lytse doarpen byinoar in doarpekoördinator oansteld wurde, dy't fiergeand foech krijt om saken te regeljen. Bygelyks prioriteiten yn ûnderhâldswurk soe  troch in doarpskoördinator ta stân komme moatte en fia doarpsbelang trochdien wurde oan de gemeente, sadat in doarp better ynspylje kin op winsken dy't yn it doarp libje. De wurkwize fan de gemeente soe dêr op ynrjochte wurde moatte.  
5. De FNP wol harren de kommende jierren sterk ynsette foar in sa maklik mooglike oergong nei in nije gemeente. De kommende jierren yntinsyf oparbeidzje mei de oare fúzjegemeenten sil dit befoarderje moatte. 
6. De FNP hat noed foar de hjoeddeiske gemeentemeiwurkers. Der moat in goede regeling en begelieding komme foar dyjinge dy't har baan ferlieze en dy't oanslút by de wetjouwing. Gouden hândrukken is de FNP poer op tsjin.
7. Yn de oanrin nei de nije gemeente moat goed sjoen wurde nei natuerlik ferrin fan meiwurkers en der moat net te gau nij personiel oanaam wurde.   

2. Feiligens

1. De regio's fan plysje en brânwacht moatte  net grutter wurde as no it gefal is. 
2.  De boarger moat him feilich fiele. Genôch plysje of boargerwacht op strjitte. Boargers moatte de plysje maklik benaderje kinne en moatte serieus nommen wurde by oanjefte fan misdieden of klachten.   
3. De FNP fynt dat de brânwacht op lokaal nivo wurkje kinne moat om sa frijwilligers behâlde te kinnen en de útruktiden sa koart mooglik te hâlden. De frijwilligers moatte  gelyk behannele wurde as profesjoneel betelle personiel. Der moat goed sjoen wurde nei lykwicht yn stúdzjes en fergoedings.    

3a.Ferkear  

1. Fytsers en fuotgongers moatte feilich op 'e dyk wêze kinne. Dêrom moatte der genôch  fyts- en rinpaden wêze.
2. It iepenbier ferfier moat benammen ek moarns en jûns genôch bussen ynsette.   

3b. iepenbiere romte en grien 

1. It reguliere en grut ûnderhâld oan diken en riolearring moat trochset wurde; der moat net op besunige wurde. No neat dwaan, betsjut letter in djoerdere efterstân fuortwurkje. 
2. It grien yn de gemeente moat soarchfâldich en op grûn fan in goed en dúdlik grienbeliedsplan ûnderhâlden wurden. It kin oars en better as no it gefal is. Bygelyks: de no jildende noarm foar it kapjen fan beammen is te rom. In oare maat (bygelyks 25 sm. trochsnee ynstee fan 40 sm.) jout mear wissichheid foar in griene takomst. 
3. De bermen kinne op in oare wize ûnderhâlden wurde. By de diken lâns de earste meter en by krusingen faker meane. Grutte oerhoeken en de talúds ien kear per jier.
4. Meer bioferskaat en griene inisjativen. In griene omjouwing kin liede ta in better wolwêzen foar minsken en bisten, tink bygelyks oan de bijen. Yntinsivearje fan it grien sil liede ta mear plantesoarten: dus net op it grien fersoberje troch alle plantefakken te ferfangen mei gers yn ferbân mei besunigings.
5. It grienûnderhâld yn doarpen kin perfoarst better. Yn it nije Grienplan moat hjir mear omtinken foar komme. 
6. Kappe en ûnderhâld moat foarôf kenber makke wurde sadat de boarger der noch op ynspylje kin.  

4. Lokale ekonomy:

1. De lokale ekonomy hat foarrang by oanbesteging fan wurk dat troch de gemeente dien wurdt. Yn alle gefallen moat by elke oanbesteging sjoen wurde nei de ynset fan eigen bedriuwen. 
2. Jongerein en wurkleazen moatte wurk oanbean krije yn eigen doarp of gemeente. Wurkoanbod en oplieding moatte op inoar ôfstimd wurde.
3. De gemeente moat wurkleazens bestride troch projekten op te setten lykas herstrukturearringsprojekten, bygelyks ôfbrekke en op ‘e nij opbouwe fan boufallige wenningen en bedriuwsloadsen, dy‘t earst troch de gemeente of ûntwikkelders oankocht binne en dan troch wurkleazen en minsken mei in beheining yn kombinaasje mei boubedriuwen op ‘e nij opboud wurde foar bygelyks âlderein- en starters wenten. 
4. Yn gearwurking mei bedriuwen en branche-organisaasjes moat troch de gemeente aktyf socht wurde nei de kânsen foar it behâld fan banen en it kreëarjen fan nije banen, net allinnich yn de hurde sektor mar ek yn de soarch. 
5. Der moat in goede ôfstimming komme tusken ûnderwiis, ûndernimmers en de publike sektor om de talinten fan de jongerein noch better te ûntwikkeljen. Heechweardige bedriuwen kinne der foar soargje dat ús jeugd hjir wenjen bliuwe kin.
6. Fergunningoanfragen moatte mei faasje makke wurde troch de amtners. Offisjele terminen binne der, mar de tiid dêr foar, der tusken yn en der nei moat sa koart mooglik hâlden wurde. 

5. Underwiis en Fryske taal 

1. De FNP stribbet nei behâld fan alle lytse skoallen. De skoallen yn ‘e doarpen moatte gearwurkje of fusearje om oerein te bliuwen. De FNP kin him net fine yn de plannen om skoallen mei minder as 100 learlingen op te heffen. De hjoeddeiske ûndergrins is foar de FNP de basis. 
2. De rie moat mear foech krije yn de mienskiplike regeling foar it ûnderwiis. De FNP wol dat de rie it foech krijt oer de oanstelling fan direkteur en rie fan tafersjoch en oer it al of net sluten fan skoallen en oer de begrutting.
3. De gemeente moat de skoalbestjoeren yn har stribjen nei goedkeape húsfesting stypje. Dat kin troch it opsetten fan bygelyks brede skoallen en alternative enerzjy. 
4. De skoallen moatte trijetalich ûnderwiis jaan. Bern hawwe rjocht op goed taalûnderwiis, trijetalige skoallen drage by ta in meartalige kultuer en is foar de bern in grutte stimulâns.   

6. Kultuer, sport en rekreaasje  

1. Byldbepalende lokaasjes en monuminten yn doarpen en yn ‘t fjild moatte yn kaart brocht wurde en bewarre bliuwe. Der moat belied foar komme.
2. Boerepaden, tsjerkepaden en doarpsrûnten moatte iepen steld wurde foar kuierders. Rinne is sûn en kostet neat.
3. Lytsskalige ûntwikkelings, sa as bygelyks boerekampings en soarchpleatsen bringe libben yn ‘e doarpen en moatte dus stipe wurde. 
4. Sportferienings yn ‘e doarpen moatte stimulearre wurde. 
5. Nije rekreaasjeinisjativen, bygelyks by de âlvestêdefarrûte en lâns noard-west farrûtes moatte stipe wurde.
6. De taalnota 2009 moat wersjoen wurde. De Fryske taal moat oandacht krije. De Fryske taal moat net twangmjittich oplein wurde mar mei motivaasje en each foar net-Frysktaligen neistribbe wurde. 
7. Biblioteekwurk moat foar elkenien, seker foar de kommende jierren oant en mei de fúzje, yn de gemeente bestean bliuwe. Dit mei net mear kostje as de basisbydrage. 
8. De gemeente moat mear foech krije om it belied fan it bibioteekwurk by te stjoeren.
9. Doarpshuzen moatte yn goede steat hâlden wurde. Dêr moat jild foar frij makke wurde.   

7.Wurk en Inkommen    

1. De jongerein moat yn Fryslân en ús gemeente wenjen bliuwe. Oansluting op wurk en oplieding is dêrby wichtich. Dêrta moat it ûnderwiis, gemeente en it bedriuwslibben aktyf mei elkoar oparbeidzje. (sjoch ek 4.2, 4.3, 4.4. en 4.5)
   
2. Yn de hjoeddeiske drege tiid fan wurkleazens wêrtroch wurk en ynkommen net wis is, wol de FNP har ynsette foar sosjale wissichheid. Neist stipe fan Sosjale Saken en Wurkgelegenheid (SOSAWE) wol de FNP stribje om minsken dy't yn it minimumynkommen telâne kommen binne, te helpen sadat se selsstannich foarsjen kinne yn eigen ûnderhâld en dielnimme kinne oan de maatskippij.

   Tink bygelyks oan:

   -Wurkgelegenheidsprojekten. (sjoch ek 4.2, 8.3 en 8.4)

   -Netwurkkaffee.

3. De rie moat mear foech krije yn de mienskiplike regeling SOSAWE. De FNP wol dat de gemeenterie foech krijt oer de oanstelling fan in direkteur en de Rie fan tafersjoch en oer de begrutting.  

1. Foar elkenien moat goede, betelbere en betroubere soarch levere wurde. De foarsjennings moatte op peil wêze en der moatte genôch deiaktiviteiten foar âlderein út it doarp mooglik wêze. Sa nedich moat hjir, om‘t de gemeente ferantwurdlik wurden is foar de WMO, jild foar frij makke wurde. Alteast foar dyjinge dy it net betelje kinne.  
2. Der moatte nije foarmen fan âldereinsoarch stimulearre wurde. Alderein en beheinden moatte sa lang mooglik yn eigen doarp wenje bliuwe kinne mei thúshelp. 
3. Buerthelp troch frijwilligers stimulearje.  
4. Lytsskalige foarsjennings yn doarpen werom bringe en dat mei help fan it bedriuwslibben en gemeente realisearje. De foarsjennings, sa as berneopfang, sprekkeamer dokter-diëtist, biblioteek, buertwinkel ensafh. kinne mei frijwilligers en/of mei profesjonele help dien wurde.
5. Omtinkers binne wichtich binnen de mienskip en moatte noch mear omtinken krije. In goede balâns fan profesjonals en frijwilligers moat goed yn ‘e gaten hâlden wurde.   

JONGEREIN

• De jongerein moat mear belutsen wurde by saken yn eigen doarp en omjouwing.
• De polityk moat de jongerein mear belûke by har wurk; sosjale media binne hjiryn wichtich.
• Der moatte mear starterswenningen boud wurde om de jongerein yn de doarpen te hâlden. 

9.Miljeu  

1. Duorsumens moat by elke gemeentlike aksje heech yn it feandel stean.
2. De gemeente moat iepenstean foar nije foarmen fan enerzjyopwekking.  
3. Boargers moatte de romte krije om sels duorsume enerzjy op te wekken, lykas mei sinnepanielen en lytse wynmûnen op it dak.
4. Kollektive enerzjyopwekking moat stimulearre en mooglik makke wurde, sûnder drege prosedueres. 
5. Der moat stipe komme foar it oanbringen fan spesjale dakpannen foar fûgels en nêstkasten. 
6. De gemeente moat it foech hâlde om wol/net te hânhavenjen yn guon sitewaasjes.
7. Offal moat skieden en op ‘e nij brûkt wurde.
8. Wy moatte sunich omgean mei ús boaium en net alles derút helje wolle; it bringt skea ta oan gebouwen en natoer. 
9. De FNP is tsjin sâlt- , (skaly) gas- en oaljewinning út de Fryske boaium. 
10. Yn alle gefallen moatte eigners yn gefal fan skea, sûnder yngewikkelde prosedueres fergoeding krije. Dêrta moatte de winningsbedriuwen romme reservearrings hâlde.
11. De FNP is tsjin enerzjyopwekking troch ynsidintele wynmûnens op it fêste lân, it bringt skea ta oan it oansjen fan it Fryske lânskip. Wol kin sjoen wurde nei grutskalige projekten yn minder kwetsbere gebieten, sa as by de ôslútdyk lâns. 
12. De FNP is foar enerzjyopwekking út sinne, wetterprojekten en ierdwaarmte.                                        

10. Bouwe en romte 

1. Foar de jongerein moatte der betelbere en kwalitatyf goede en enerzjysunige wenten komme. Om de prizen foar jongerein leech te hâlden kin tocht wurde oan grûn yn erfpachtgrûn út te jaan. 
2. Bedriuwsterreinen en kampings moatte lânskiplik op goede wize ynpast wurde. Benammen moatte hjir regels foar opset wurde yn bestimmingsplannen. Bygelyks mear beplanting fan beammen. 
3. Om treasteleaze sitewaasjes foar te kommen moatte ferfallen gebouwen ôfbrutsen wurde. Yn earsten moatte de eigners ferplichte wurde om dizze ferfallen gebouwen ôf te brekken. As dat net mooglik is moat de gemeente dat dwaan op kosten fan de eigner. Hjirfoar moat belied makke wurde en/of wêr mooglik rigels yn it bestimmingsplan opnommen wurde. 
4. De gemeente moat ynwreidingslokaasjes opfolje mei nije wennings. Utwreidingslokaasjes binne de earste fjouwer jier net nedich. Nije bedriuwsterreinen binne de kommende jierren net needsaaklik. 
5. Ynsamling en opslach fan ôffal fan tredden moat klustere op bedriuwsterreinen plakfine. 

11.Finânsjes  

1. De FNP stiet foar in sûn finansjeel belied. Net mear útjaan as dat der ynkomt. Der moat safolle mooglik gebrûk makke wurde fan provinsjale- en rykssubsydzjes en stimulearringsmaatregels.  
2. De gemeente moat jierliks jild reservearje foar it ôfbrekken en opkeapjen fan âlde wenningen en gebouwen (net byldbepalende), om in nije ynfolling te stimulearjen. Dit kin foar in part betelle wurde út de WOZ ynkomsten en ferkeap/ferhier fan de nije romten of wenningen. 
3. De gemeente moat in fûns ynstelle foar wenningoanpassing, benammen foar stipe foar byldbepalende lokaasjes en eleminten. Ut dit fûns kinne minsken jild liene tsjin de basisrinte dy de gemeente ek kwyt is. De liener moat it fansels wol werombetelje (revolving fund). 
   
4.  De gemeentlike belêstingen meie net heger wêze as de kosten. Der mei net op fertsjinne wurde; dus kostenneutraal.  
5. De hichte fan ûnreplikguodbelêsting moat jierliks besjoen wurde. De ynkomsten meie wat omheech om saken as wenningferbettering en oankeap fan âlde ferfallen gebouwen betelje te kinnen. (sjoch ek punt 10.3)
6. Doarpen moatte op basis fan ynwennerstal in fêst bedrach krije foar lytse putsjes. Doarpsbelang krijt it foech om it út te jaan nei't oerlein is mei de gemeentlike doarpekoördinator.                

MEAR OER DIT ÛNDERWERP

19-12-2022 - 'It freget moed om op eigen mêd húsfêsting fan arbeidsmigranten te realisearjen’

28-05-2022 - [Bloch] Bert Vollema

02-12-2021 - Thús yn Frjentsjer: de BamBoe